Sporen bij Saguntum

Beste lezers, er beginnen sporen te komen van een tweede Punische oorlog. Een jonge Carthaagse man vol van leven is naar Spanje gestuurd. Zijn naam is Hannibal. Hij is dichtbij Saguntum gesignaleerd met een leger. Men zegt dat hij van plan is Saguntum in te nemen als teken van een nieuwe oorlog.

Ik ben vanochtend zachtjes door het legerkamp bewogen en heb Hannibal gespot. Hij lag op de grond tussen de wachten en wachtposten van zijn soldaten. Een van zijn soldaten bedekte hem met een korte soldaten mantel. Ik heb een paar woorden weten uit te wisselen die soldaat, hij vertelde mij dat Hannibal een goede leider is. Zo onderscheidt Hannibals kleding hem niet van de anderen en is hij veruit het beste van de ruiters en soldaten te voet. Ondanks deze goede kwaliteiten van Hannibal, heb ik ook vernomen dat er enorme fouten bij zitten. Hij schijnt wreed en onbetrouwbaar te zijn en hij toont geen enkele angst voor goden. Ik vind het klinken als een gewaagde vijand voor Rome, dus een bericht voor de Romeinen: maak je borst maar nat, Hannibal komt eraan.

BREAKING NEWS

Oorlog is een feit!!

Hannibal verovert Saguntum! De tweede Punische oorlog is een feit.

De kans op vrede was nihil. De stad was grotendeels verwoest en al zowat geheel in Hannibals handen. De senaat van Saguntum heeft het vredesverdrag overwogen, maar Hannibal was de besluiteloosheid zat. Op volle kracht viel hij Saguntum aan en nam haar in. Hij beviel zelfs dat alle volwassen mannen gedood moesten worden. Hannibal toonde geen genade, want de inname van de stad ging gepaard met enorme buit.

Rome had inmiddels het bericht binnen dat Saguntum is ingenomen, daarom was een delegatie van oudere heren naar Carthago gestuurd. In de Carthaagse senaat kreeg de Romein Quitus Fabius de gelegenheid tot spreken. Daarna de Carthagers. De Romein Quitus Fabius mocht uiteindelijk kiezen voor vrede of oorlog. En zo heeft Rome Carthago de oorlog verklaard. 

Een bijzondere route

Beste lezers, ik weet niet zeker of Hannibal weet waar hij heen gaat, zijn leger is namelijk richting de Alpen getrokken. Wellicht is dit een bijzondere techniek? Wat ik wel zeker weet, is dat de Romeinen dit nooit zullen zien aankomen.

Barbaarse bergbewoners

218 v.c.

Het leger van Hannibal is al enige tijd door de Alpen aan het reizen, maar de bergbewoners zijn daar niet erg blij mee. Hannibal en de bergbewoners kunnen niet heel goed overweg, er is namelijk al ruzie ontstaan. Nu reizen we naar een volgend gebied in de bergen waar ook bergbewoners zijn. Hannibal schijnt een andere techniek te hebben door de bergbewoners te vriend te houden, het leger heeft zelfs een bergbewoner als gids. Toch heb ik het idee dat Hannibal de bergbewoners niet blindelings vertrouwt, want het leger is in twee delen opgesplitst. De olifanten en de ruiters vormden de voorhoede. Hannibal marcheert zelf achteraan met de kerntroepen van de infanteristen. 

WOW! Plotseling, op een smallere weg, vallen de barbaren het leger van alle kanten aan! Ze laten enorme rotsen op de colonne naar beneden rollen. Soldaten, kijk uit! Als de achterhoede niet versterkt zou zijn geweest, was dit een flinke nederlaag geweest. 

Eindelijk de Alpen over

De barbaren werpen zich al tragen tussen het leger. Af en toe ontstaan er kleine aanvallen, die meer lijken op roverij dan oorlog. Ze zijn geen gevaar meer voor Hannibal. De troepen zijn weer herenigd, maar niet zonder verlies, echter met een grotere ondergang van lastdieren dan van mannen. 

Op de negende dag van de overtocht besluit Hannibal een pauze in te lasten op de bergrug. De soldaten zijn vermoeid door inspanning en vechten. En enkele lastdieren, die op de rotsen naar beneden gegleden waren, zijn weer in het legerkamp aangekomen door de sporen van de colonne te volgen. De soldaten hebben al veel meegemaakt tijdens deze reis. Ze zijn moedeloos door ongeluk, vele sneeuwval en de ondergang van de ster van de Plejaden. 

Na twee dagen rust is het leger weer verder getrokken, de wanhoop is op het gezicht van allen zichtbaar. Hannibal ziet dit ook, daarom is hij daarom gaan staan op een gebergte waarvandaan wijd uitzicht is. Hij zegt dat Italië al te zien is en dat ze alleen nog maar bergafwaarts hoeven. Ook vertelt hij dat in één of hoogstens twee aanvallen Rome in hun handen is. Ik denk dat Hannibal hier te optimistisch is, maar hij probeert op deze manier weer moed te verzamelen voor zijn soldaten. De weg naar Italië is veel lastiger dan de beklimming. De rest van de route bestaat uit steile, nauwe en vooral gladde paadjes. De soldaten worden hier onbewust getest op hun balans. Enkele lastdieren en mannen zijn al gevallen, doordat het zo steil is, vallen ze bovenop elkaar. Oh oh ik zie een lastdier vallen... Aan de kant! Snel!

Moeizaam gaat de tocht verder. De weg is afgesloten door een grote rots. De soldaten zijn aan het werk gezet om de weg weer vrij te maken, dat duurde wel vier hele dagen. Door middel van vuur en azijn hebben de soldaten de gloeiende stenen doen barsten. Heel slim voor die tijd. Achter de rots zijn de hellingen minder steil en met gematigde bochten. De lagergelegen delen hebben weer bomen en gras. De lastdieren hebben eindelijk eten en de soldaten hebben eindelijk rust. 

Na vijftien lange en zware dagen is het leger van Hannibal de Alpen overgetrokken. 

Scipio Maior spreekt

218 v.c.

Beste lezers, Hannibal en Scipio staan tegenover elkaar bij de Ticinus. Ze kennen elkaar niet goed, maar toch heb ik het idee dat ze bewondering voor elkaar voelen. Scipio steekt als eerste de Po over en spreekt zijn mannen aan met een zeer lange toespraak. 

Hij vertelt dat hij oorspronkelijk geen toespraak wilde geven, maar het toch gaat doen. Hannibal schijnt een sterkte tegenstander te zijn, want hij heeft Saguntum met de grond gelijk gemaakt, maar Scipio typeert de vijand als zwak. Weinig Carthagers hebben de overtocht overleeft. De mannen die het wel hebben overleeft, zijn zwak. Het zijn schimmen en schaduwen van mensen, uitgeput door honger, kou en vuil. Ze hebben bevroren ledenmaten, gebroken wapens en manke paarden. Gedurende twintig jaar zijn de Romeinen de overwinnaars geweest. Scipio meent dat ze niet vechten tegen de vijand, maar tegen de laatste restjes van de vijand.

Scipio meent wat hij zegt, dat kan ik zien aan zijn houding een taal. Ik denk dat Scipio deze dingen arrogant zegt om zijn leger aan te moedigen, maar zelf is hij daar niet bang voor. Hij denkt dat de vijand in een ruitergevecht al verslagen is, maar ik heb een voorgevoel dat het anders verloopt. 

Verder vertelt Scipio nog verhalen om Hannibal te kleineren, maar om eerlijk te zijn, vind ik dat allemaal een beetje op elkaar lijken. Hij roept zijn soldaten om niet alleen persoonlijke zorgen te overwegen, maar te vechten voor Rome, want zodanig als hun kracht en moed zal zijn geweest, zodanig vervolgens het lot van die stad en het Romeinse rijk zal zijn.

En daar eindigt Scipio zijn speech. 

Hannibal leidt de overwinning

Natuurlijk moet Hannibal zijn mannen ook motiveren na de speech van Scipio. Hannibal pakt dit op een andere manier aan. Hij meent zijn soldaten eerder aan te moedigen met daden dan met woorden, daarom laat hij zijn mannen duels zien. 

Toch spreekt Hannibal zijn soldaten ook toe. Hij kijkt zijn soldaten rond en ziet alleen maar kracht en moed. Hij typeert de Romeinen als overmoedig, want zij, de Carthagers, zijn de aanvallers. Hij benoemt de Romeinen egoïstisch, ze denken dat ze alles kunnen bepalen en alles van hen kunnen afpakken. De Romeinen zijn het wreedste en hoogmoedigste volk, daarom hebben de Carthagers met de juiste houding en geest al gewonnen. 

"Aan de mens is door de onsterfelijke goden geen enkele scherpere aansporing om te overwinnen gegeven dan de verwachting van de dood."

Na Cannae

Beste lezers, ik ben een lange tijd afwezig geweest, niet omdat er weinig is gebeurd, integendeel zelfs. Hannibal heeft ondertussen de Romeinen wel vier keer verslagen! Als eerst bij de Ticinus, daarna de Trebia, vervolgens bij het Trasumeense Meer en tot slot de grootste overwinning ooit bij Cannae. De slag bij Cannae leden de Romeinen een verpletterende nederlaag, de bloedigste uit de Romeinse geschiedenis: er sneuvelden zo'n 50.000 Romeinen. Hannibal leek heer en meester te zijn in Italië, maar toch besloot hij niet door te trekken naar Rome. Hannibal heeft zijn jongere broertje Mago opgedragen om Carthago verslag te doen van Hannibals successen. Hannibal wil namelijk versterking voordat hij Rome aanvalt.

Ik mocht mee met Mago terug naar Carthago. In de Carthaagse senaat heeft Mago verslag gedaan van de overwinningen van Hannibal en heeft hij alle ringen van de overleden Romeinen door de zaal gestrooid. Na zijn verhaal vraagt Mago om versterkingen. De Carthaagse senaat is erg enthousiast, totdat Himilco het woord geeft aan Hanno, hij is erg kritisch over Hannibal. Hanno neemt het woord. Hij heeft grote twijfel aan de successen van Hannibal en vraagt zich af in hoeverre de vreugde om zijn succes terecht is. Daarbij doet hij Hannibal na: "Ik heb de legers van de vijand gedood; stuur soldaten aan mij!" Hanno vindt dat het succes bij Cannae niet gelijk staat aan vrede. Hij blikt terug naar de eerste Punische oorlog. Hanno vindt dat ze moeten leren van het verleden, door nu geen troepen te sturen. Hanno's woorden maakten niet veel indruk. De senaat besloot vierduizend Numidiërs te sturen, veertig olifanten en een som geld. Verder wilde men in Spanje twintigduizend infanteristen en vierduizend paarde huren ter versterking van de legers in Spanje en Italië

Ik vind dat Hanno een goed argument had, maar toch denk ik dat Hannibal de beste kans had om Rome in te nemen toen de stad op haar zwakst was. Wellicht hadden wij in 2024 geen Latijn geleerd als Hannibal meteen naar Rome was gegaan.

Dan maar naar Tarentum

Beste lezers, inmiddels ben ik weer teruggekeerd naar het legerkamp van Hannibal, die nu in het zuiden van Italië is. Hannibal bevindt zich op vijandelijk gebied, maar toch zijn hier ook anti-Romeinen. Ongeveer dertien Tarentijnse jongemannen smeden een complot samen met Hannibal om Tarentum in te nemen. De leiders van de dertien, Nico en Philomenus, trokken een aantal weken geleden 's nachts de stad uit om een plan met Hannibal te smeden. In de ochtend kwamen de jongemannen terug met gedode roofdieren, die ze kregen van de Carthagers, zodat ze onopvallend bleven. 

Vanavond gaat het gebeuren, Tarentum wordt ingenomen... Hannibal is tijdens de eerste slaap opgebroken. Philemenus is zijn gids met de gebruikelijke lading gevangen wild. Philemenus brengt door het gebruikelijke poortje zijn wild naar binnen, terwijl hij de gewapenden naar binnen leidt. Hannibal gaat aan de andere kant door de Temenitis-poort. Hij nadert de poorten, maar vlak daarvoor stopt Hannibal om vuur aan te steken. Nico heeft hetzelfde teken terug en beiden doven de vlammen weer. Hannibal leidt vervolgens in stilte zijn soldaten naar de poort, die Nico opent. Hannibal gaat met een colonne infanteristen naar binnen, maar beveelt de ruiters achter te blijven. 

Ook Philemenus nadert met zijn wild het poortje aan de andere kant, die voor hem geopend wordt. De wachter draagt het wild zwijn naar binnen, maar Philemenus doorboort hem met een jachtspies. Ongeveer dertig gewapenden gaan naar binnen en doden de overige wachters. Ze gaan naar het Forum toe, waar ze met Hannibal herenigen. Daar beveelt Hannibal dat overal de Romeinen gedood moeten worden, maar de stedelingen blijven gespaard. 

Hannibal spreekt de Tarentijnen redelijk vriendelijk toe. Hij herinnert hen wat hij heeft gedaan voor hun medeburgers die hij had gevangengenomen. Daarna gaf hij de opdracht om z'n naam de deur te schrijven. Huizen waar geen naam op stond zou hij plunderen. 

Wauw, ik vond het heel spectaculair om deze inname mee te mogen maken. Tarentum is van Hannibal!

Hannibal voor de poorten van Rome

Beste lezers, Hannibal had eindelijk besloten richting Rome te trekken. Inmiddels is Hannibal al naar zijn legerkamp, maar vlak voordat de slag zou beginnen, is de enorme regenbui, gemengd met hagel overgetrokken. Deze regenbui heeft beide slaglinies zo in verwarring gebracht, dat zij zich hebben teruggetrokken in het legerkamp. De dag erna heeft op dezelfde plek eenzelfde noodweer de opgestelde slaglinies uit elkaar gehaald. Telkens wanneer de soldaten in het legerkamp waren, klaarde de lucht weer op. De Puniërs vatten dit op als een goddelijke waarschuwing. Ook twee andere zaken hebben de hoop van Hannibal verminderd. Daarom heeft Hannibal zijn leger naar de rivier de Tulia teruggebracht, zesduizend passen van de stad.

Scipio Afrikanus

Hannibal is verder getrokken richting het zuiden. Het gevaar van aanval op Rome is geweken, dus de Romeinen keren terug naar Capua om daar te helpen met de belegering en met succes. De Romeinse senaat besluit de stad Capua te sparen en opnieuw te bevolken. 

Ondertussen zoekt Rome een nieuwe opperbevelhebber, omdat beide Romeinse consuls in Spanje gesneuveld zijn. Publius Cornelius, de zoon van Publius, die in Spanje gesneuveld was, is op een hoger gelegen plek gaan staan, waarvandaan iedereen hem kon zien. Het volk was meteen enthousiast over de jonge Scipio. Toen de stemming begon, hebben allen massaal bevolen, dat het opperbevel in Spanje voor Publius Scipio was. Echter ontstond er, vlak na de afgehandelde zaak, enige twijfel over de jonge Scipio. Vooral over zijn jonge leeftijd.

Scipio Afrikanus heeft daarna het woord genomen, waarbij hij alle twijfels had weggenomen. Scipio is niet alleen door zijn kwaliteiten bewonderenswaardig geweest, maar ook door zijn religieuze en bijgelovige inslag. Hij meende bijvoorbeeld een slang als vader te hebben. Ik heb mijn biologieboeken bestudeerd en ben tot de conclusie gekomen dat het onmogelijk is levend nageslacht te krijgen uit een mens en een slag. Dus door Scipio's vele verhalen, sommige echt, andere verzonnen, had men bewondering voor deze jongeman en zo was hij de nieuwe opperbevelhebber van de Romeinen. 

Lof voor Hannibal

Beste lezers, mijn excuses, ik ben weer een tijd afwezig geweest. In de tussentijd is er echter weer veel gebeurd. Scipio is met dertig schepen naar Spanje getrokken en heeft meerdere steden aan de oostkust heroverd. Daarnaast hebben de Romeinen Tarentum, dat drie jaar van de Carthagers was, heroverd door middel van een list. 

Het is nu het jaar 206 v.c. en de positie van Hannibal wordt steeds ongunstiger. Hij heeft al bijna een jaar geen oorlog meer gevoerd. Recentelijk heeft hij zijn broer Hasdrubal verloren. Toch meenden zijn soldaten dat er zo'n grote kracht in Hannibal aanwezig was, ook al stortten alle andere dingen rondom hem in. 

Hannibal is inmiddels dertien jaar oorlog aan het voeren, zo ver weg van zijn huis. Zijn leger bestond niet uit eigen burgers, maar gemengd uit een samenraapsel van allerlei volken. Allen hadden een verschillend uiterlijk, verschillende taal, verschillende kleding en verschillende religieuze gebruiken. Toch heeft Hannibal ervoor gezorgd dat het leger zich verbonden voelde en dat er geen enkele opstand is ontstaan. 

Ik heb bewondering voor Hannibal. Hij is al dertien jaar lang in andermans land, waar vaak proviant en geld ontbreekt. Hij heeft openbaar zijn broer verloren, maar toch heeft hij zijn leger bij elkaar weten te houden. Ik zou het hem niet na kunnen doen. 

Familiedrama 

In 204 v.c. bracht Scipio zijn leger naar Afrika. Daar bevonden zich aan de Carthaagse kant de legers van Hasdrubal Gisgo (niet de dode broer van Hannibal, maar een andere) en zijn bondgenoot, Syphax. Hij was zowel te vriend met Rome als met Carthago, door zijn vrouw Sophoniba. Deze Sophoniba was de dochter van Hasdrubal Gisgo, die weer getrouwd was met een zus van Hannibal; Sophoniba was dus een nicht van Hannibal. Snappen jullie het nog?  

De Romeinen hadden als bondgenoot Masinissa. Dit jaar, 203 v.c., is het Scipio en Masinissa gelukt om de vijand te verslaan. Syphax wordt gevangen genomen en naar de Romeinse legerkamp gebracht. Wacht, ik heb vernomen dat ondertussen Masinissa is getrouwd met Sophoniba! Dit gaat een groot drama worden. 

Ik hoor nu net dat Syphax is aangekomen in het legerkamp. Snel naar buiten! Het lijkt een soort schouwspel van een triomftocht, een hele menigte stroomt naar buiten. Syphax wordt voor Scipio geleid in een veldheerstent. Gelukkig kan ik het hele gesprek volgen vanaf buiten de veldheerstent. Scipio vraagt wat Syphax voor zichzelf had gewild. Syphax bekent dat hij weliswaar een fout heeft gemaakt en waanzinnig was geweest, maar nadat hij de wapens tegenover het Romeinse volk had gepakt, dat het einde van zijn waanzin was geweest. Verder hoor ik nog wat geroezemoes, volgens mij spreken ze over Sophoniba. Syphax noemt haar een pest en furie. Daarnaast noemt hij Masinissa noch verstandiger noch standvastiger dan hem, omdat hij ook met Sophoniba getrouwd is. 

Syphax wordt weer naar buiten geleid. Een tijdje later zie ik Masinissa naar de tent van Scipio gaan. Ik ga weer luisteren! Scipio spreekt Masinissa toe, daarin praat hij over zelfbeheersing en voortreffelijke eigenschappen. Scipio vindt zelfbeheersing erg belangrijk en hoopt dat Masinissa hierover nadenkt. 

Nadat Syphax onder auspiciën van het Romeinse volk is overwonnen en gevangen genomen, is alles wat hij bezat, nu van de Romeinen. Zijn land, zijn geld, zijn steden en zijn vrouw, zijn nu allemaal buit van het Romeinse volk. De Romeinen beslissen nu wat er gaat gebeuren met Sophoniba. Scipio heeft besloten met Sophoniba af te rekenen. Toen Masinissa dat hoorde moest hij niet alleen blozen, maar schote de tranen in zijn ogen. 

Hannibal keert terug 

Beste lezers, Hannibal heeft de oproep gekregen om terug te keren naar Afrika. Knarsetandend, zuchtend en bijna huilend heeft Hannibal deze woorden gehoord. Toch had Hannibal dit wel zien aankomen. Hij heeft namelijk al eerder grote schepen laten bouwen. Bedroefd is hij weggegaan, vaak heeft hij nog omgekeken naar de kusten van Italië. Desondanks de bedroefdheid kan Hannibal terugblikken op een groot avontuur in Italië, wel vier keer heeft hij de Romeinen overwonnen en dat heeft niemand anders ooit kunnen zeggen. 

Na de terugkeer van Hannibal wordt er op 19 oktober 202 v.c. een grote slag geleverd bij Zama. Het leger van Hannibal wordt hier overduidelijk verslagen. Hannibal kan zelf nog vluchten, en keert terug naar Carthago. De overwinnaar Scipio houdt in Rome een triomftocht en krijgt de eretitel Afrikanus. 

196 v.c.

In het jaar 196 v.c. moet Hannibal vluchten, omdat hij bang is voor uitlevering aan de Romeinen. Hij neemt zijn toevlucht bij koning Antiochus van Syrië. Vele jaren later pleegt hij hier zelfmoord. Dat was het einde van Hannibal.

Eind van mijn Latijn

Hannibal, die ooit heeft gezworen de grootste vijand van de Romeinen te zijn, heeft zich aan zijn woord gehouden, want met vier overwinningen op rij was hij de meest gevreesde vijand in de Romeinse geschiedenis.

Beste lezers, ik ga weer terug naar het jaar 2024, bedankt voor het lezen en wellicht tot een volgend avontuur. 

Vale